INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jerzy Rekuć h. Leliwa  

 
 
2. poł. XVII w. - 1721-03-17
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rekuć Jerzy h. Leliwa (zm. 1721), minister i działacz kalwiński. Pochodził z rodziny osiadłej na Żmudzi i piszącej się na Krożach; ojciec jego był katolikiem a matka kalwinistką.

R. uczył się w Kiejdanach, a następnie w Joachimsthal Gimnasium w Berlinie, 18 X 1698 immatrykulował się na uniwersytecie we Frankfurcie n. Odrą. Dn. 26 II 1702 został ordynowany kaznodzieją polskiego zboru ewangelicko-reformowanego w Królewcu. Przyznano mu 200 tal. rocznej pensji, zaś resztę uposażenia tego zboru, 300 tal., pobierał do swej śmierci opiekun i zwierzchnik R-a Samuel Bythner. W liście z 20 III 1707 skarżył się R. Danielowi Ernestowi Jabłońskiemu na trudne warunki finansowe i gnębiące go długi. R. odgrywał w Królewcu podobną rolę, jaką spełniał Jabłoński w Berlinie. Był rzecznikiem interesów dysydentów, przede wszystkim litewskich, wobec dworu i rządu pruskiego w Królewcu, zarazem jednak przekazywał wszystkie polecenia dworu, nawet drobne, na Litwę i skrupulatnie dopilnowywał ich załatwienia. W sprawach dysydentów korespondował stale z Jabłońskim i posłami: rosyjskim, szwedzkim i duńskim przy dworach warszawskim i berlińskim, a także z posłem pruskim w Warszawie. Za pośrednictwem R-a dysydenci lit. złożyli w r. 1706 prośbę do Berlina o wstawiennictwo w sprawie nałożenia przez Szwedów kontrybucji. W lipcu 1707 uzyskał R. z rentkamery pruskiej pieniądze na remont zboru w Kiejdanach, niezbędne wobec wyznaczenia tamże na 20 VII 1708 synodu prowincji lit.

Dn. 9 II 1707 uczestniczył R. w naradzie decydującej o losach drukarni Jednoty lit. (dawnej drukarni radziwiłłowskiej ze Słucka) sprowadzonej do Królewca. W jesieni t. r. rozpoczął starania o uzyskanie od króla pruskiego Fryderyka I przywileju dla organizowanej w Królewcu polskiej drukarni kalwińskiej. W czerwcu 1709 mianowano R-a inspektorem drukarni, rozpoczęła ona pracę w lipcu t. r. W r. 1709 pośredniczył R. w zabiegach dysydentów lit. u rządu pruskiego w Królewcu i u bpa wileńskiego Karola Brzostowskiego, przebywającego wówczas w Tylży, o powstrzymanie katolickiego plebana w Słucku (Mentyckiego) od zagarniania drogą procesów sądowych własności zboru słuckiego. Doradzał również R. wystosowanie protestu do Karola Filipa, księcia neuburskiego, przeciw podjęciu budowy w Kiejdanach kościoła dla karmelitów. W tych i podobnych sprawach jeździł latem 1711 do Wilna, gdzie konferował z głównym ekonomem dóbr neuburskich, Stanisławem Niezabitowskim i bpem Brzostowskim. Pisał później (24 VIII) do superintendenta kalwińskiego dystryktu nowogródzkiego Samuela Lutomirskiego, że biskup przyjął go «honorifice i niemało pożytecznych rzeczy… dyskurował». W grudniu t. r. negocjował R. między rządem pruskim a przedstawicielami Rzpltej w sprawie usunięcia jezuitów z Prus Wschodnich w odpowiedzi na represje wobec protestantów w Rzpltej. Po śmierci Bythnera (1710 r.) R. obrany został w r. 1711 seniorem zborów ewangelicko-reformowanych na Żmudzi i był odtąd delegatem Jednoty lit. na synodach generalnych całej Rzpltej – 2–3 XI 1712 w Toruniu, 2 IX 1718 i 1719 w Gdańsku. Uczestniczył w synodzie Jednoty lit. w Kiejdanach rozpoczętym 30 VI 1715, a w poł. lipca na życzenie króla pruskiego prowadził tamże rozmowy w sprawie dóbr neuburskich. W grudniu 1716 przyjechał do Warszawy, gdzie w rozmowach z J. Dołgorukim, J. Flemingiem i przedstawicielami Generalności konfederacji tarnogrodzkiej starał się zapobiec planowanym ograniczeniom praw dysydentów.

W r. 1718 Jan Dawid Zäncker uzyskał za pośrednictwem i dzięki inicjatywie R-a przywilej królewski na wydawanie w Królewcu gazety polskiej. Od sierpnia t. r. do grudnia 1720 R. był współredaktorem tej gazety wychodzącej co tydzień pt. „Poczta Królewiecka”. Był zarazem tłumaczem i wydawcą kalwinistycznych dzieł teologicznych. W r. 1704 wydał w Królewcu „Konfessją angielską”, której przekładu podjął się ok. 14 II 1704 na nalegania Aleksandra Smitta (Anglika?), w r. 1706 wydał trzyczęściowe dzieło Andrzeja Węgierskiego pt. „Kaznodzieja…”, a w r. 1707 również w Królewcu „Epitome controversiarum, to jest sumariusz nauki Kościoła rzymskiego […] przez Karola Delinkurta, niegdyś kaznodzieję zboru ewangelickiego w Paryżu spisany”.

R. opiekował się stale młodzieżą dysydencką z Rzpltej, studiującą w Królewcu, a także, wspólnie z S. Lutomirskim, młodzieżą wysyłaną przez Jednotę lit. na studia m. in. do Berlina, Frankfurtu n. Odrą i do Szkocji. R. łożył na studia ks. Beniamina Kanota, zapewne swego powinowatego. R. zmarł 11 III 1721.

Żona R-a, nie znana z imienia, pochodziła zapewne ze znanej rodziny kalwinistycznej Kanotów (Canottów) i poślubił ją R., jak się wydaje, ok. r. 1702. Synem R-a był zapewne Jerzy Beniamin, pastor już w r. 1726, pochowany w Wilnie 10 II 1730.

 

Estreicher; Enc. Org.; – Chojnacki W., Szkice z dziejów polskiej kultury na Mazurach i Warmii, Olsztyn 1983 s. 66–73, 80–90, 97–9; Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936 s. 257; Lankau J., Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513–1729, Kr. 1960 s. 203–8; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 I 302, 313, 324–5, II 42, 175, 226–8; Rhode G., Brandenburg-Preussen und die Protestanten in Polen 1640–1740, Leipzig 1941 s. 74, 84, 96, 105, 107, 114, 118, 119, 138, 140, 141; Sembrzycki J., Die polnischen Reformirten und Unitarier in Preussen, „Altpreussische Monatschrift”, Königsberg 1893 s. 82; – Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, VIII 256, 258; Spis synodów i sesji prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1611–1913, Wil. 1913 s. VII (Monumenta Reformationis Polonicae et Lithuanicae S. IV, z. 1); – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V teka 301 nr 13099 (oryginalny list R-a w języku polskim), Dz. VIII nr 710 k. 330, 333.

Tadeusz Wasilewski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.